Prawa rodzicielskie w Holandii 2025 – poradnik dla Polaków

Wprowadzenie

Przeprowadzka do Holandii z dziećmi to nie tylko zmiana języka i adresu. W Niderlandach obowiązuje inny system ochrony małoletnich, bardzo proaktywny i ściśle regulowany prawnie. Zrozumienie pojęć takich jak ouderlijk gezag (władza rodzicielska), OTS (ondertoezichtstelling – nadzór sądowy) czy gezagsbeëindiging (całkowite odebranie praw rodzicielskich) pozwoli Ci uniknąć kosztownych błędów oraz… bezsennych nocy.

W tym przewodniku znajdziesz:

  • przepisy krok-po-kroku,

  • realne statystyki i najświeższe orzeczenia,

  • odpowiedzi na najczęstsze pytania Polaków w Holandii.

 

1️⃣ Podstawy prawa rodzinnego w Holandii

1.1 Czym jest ouderlijk gezag?


Władza rodzicielska to prawo i obowiązek troski o dziecko, decydowania o miejscu zamieszkania, edukacji, leczeniu, finansach oraz reprezentacji prawnej.

1.2 Kto otrzymuje władzę automatycznie?

 

  • Dziecko urodzone w małżeństwie lub zarejestrowanym partnerstwie
    — Oboje rodzice (-ka i -ciec / partner) otrzymują pełną władzę rodzicielską z mocy prawa w chwili narodzin. Nie trzeba składać dodatkowych wniosków.

  • Dziecko urodzone poza związkiem, uznane po 1 stycznia 2023 r.
    — Od wejścia w życie nowelizacji (styczeń 2023) uznanie dziecka przez ojca lub partnera skutkuje natychmiastowym, automatycznym przyznaniem wspólnej władzy rodzicielskiej – tak samo jak w małżeństwie. Wystarczy samo uznanie w gminie (BRP) lub przed notariuszem.

  • Dziecko urodzone poza związkiem, uznane przed 1 stycznia 2023 r.
    — Matka ma władzę rodzicielską z automatu, natomiast ojciec/partner jej nie uzyskał z chwilą uznania. Aby mieć wspólną władzę, musi jeszcze złożyć wspólny elektroniczny wniosek w systemie e-Rechtspraak (lub papierowy w sądzie rejonowym). Dopiero po jego pozytywnym rozpatrzeniu oboje rodzice dzielą ouderlijk gezag.

 

1.3 Jak złożyć wniosek o wspólne (lub wyłączne) ouderlijk gezag

  1. Sprawdź BRP – dziecko musi być wpisane w holenderskiej Bazie Rejestracji Osób.
  2. DigiD × 2 – oboje rodzice potrzebują aktywnego DigiD z holenderskim adresem.
    Rechtspraak
  3. Formularz e-Rechtspraak – wypełnij e-wniosek (dostępny również po polsku w części opisowej) i podpisz elektronicznie.
  4. Opłać 88 € (2025) lub złóż wniosek o zwolnienie z kosztów (bijzondere bijstand).
  5. Czekaj na wpis do rejestru w ciągu ok. 4 tygodni – nie jest wymagana rozprawa, jeśli spełniasz warunki.
    Rijksoverheid

 

2️⃣ Opieka vs. prawo do kontaktów

W Holandii rozróżnia się:

  • Opiekę fizyczną (gdzie dziecko mieszka),

  • Opiekę prawną (kto decyduje o sprawach życiowych),

  • Prawo do kontaktów (omgangsrecht), które przysługuje także dziadkom czy przybranym rodzicom.

Typowe modele po rozstaniu

  1. Co-parenting 50/50 – równy podział czasu, najczęstszy w dużych miastach.

  2. Model 70/30 – jeden dom bazowy + weekendy/ferie.

  3. Rodzic rezydent + wizyty – gdy odległość uniemożliwia równe godziny.

„Najlepszy interes dziecka” – 6 kryteriów sądu

  1. Przywiązanie emocjonalne do obojga rodziców.

  2. Continuïteit – stabilność szkoły i otoczenia.

  3. Zdrowie fizyczne i psychiczne dziecka.

  4. Zdolność rodziców do współpracy.

  5. Życzenie dziecka (od 12 r.ż. wysłuchiwane formalnie).

  6. Każdy sygnał przemocy lub uzależnień.

3️⃣ Odebranie praw rodzicielskich – kiedy i dlaczego?

📱 Szybka konsultacja przez Messenger

📝 Wypełnij formularz kontaktowy

3.1 Drabinka interwencji

Dobrowolna pomoc gminy
↓
Veilig Thuis (zgłoszenie niepokoju)
↓
OTS – nadzór sądowy (max 12 mies. + przedłużenia)
↓
Umszczenie poza domem
↓
Gezagsbeëindiging – całkowite odebranie praw


3.2 Statystyki 2024


3 495 nowych spraw badanych przez Radę ds. Ochrony Dzieci w samym kwietniu 2024.
Raad voor de Kinderbescherming

Ponad 36 000 aktywnych OTS/voogdij w 2023 (dane CBS).
Centraal Bureau voor de Statistiek

3.3 Najczęstsze powody 

Przemoc domowa (fizyczna / psychiczna / seksualna)
Jednym z najpoważniejszych sygnałów alarmowych jest przemoc w rodzinie. W praktyce dowody zbierają zwykle policja i centrum Veilig Thuis: protokoły interwencji, fotografie urazów, nagrania telefoniczne, a także opinie biegłych psychologów i zeznania sąsiadów. Każde zgłoszenie trafia do rejestru krajowego i może zostać przywołane w postępowaniu przed sądem rodzinnym. Jeżeli ryzyko uzna się za „aktywne i poważne”, sąd nakłada najpierw nadzór (OTS), a przy utrzymującej się przemocy – całkowicie odbiera prawa rodzicielskie.

Uzależnienia rodzica (alkohol, narkotyki, leki)
Sąd bada, czy nałóg realnie zagraża bezpieczeństwu dziecka. Kluczowe materiały dowodowe to: pozytywne testy toksykologiczne, zaświadczenia z placówek odwykowych, raporty lekarzy rodzinnych i kartoteka zgodna z ustawą Opiumwet. Nawet jednorazowy nawrót w trakcie leczenia może skutkować tymczasowym umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, jeśli rodzic nie zapewni alternatywnej, trzeźwej opieki.

Chroniczne zaniedbanie potrzeb dziecka
Tu liczy się powtarzalność i skala. Instytucje zwracają uwagę na: absencję szkolną przekraczającą 20 procent w semestrze, brak szczepień czy kontrole lekarskie, długi czynszowe prowadzące do odcięcia mediów, a także notatki kuratora szkolnego (leerplichtambtenaar). Sąd uzna zaniedbanie za „poważne”, gdy zagraża ono zdrowiu lub rozwojowi dziecka przez dłuższy czas.

Brak współpracy z instytucjami ochrony dziecka
Jeżeli rodzic odmawia wizyt domowych, nie pojawia się na spotkaniach z opiekunem rodzinnym albo ignoruje ustalony plan pomocy, gmina może wystąpić o interwencję sądową. Samo „zamknięcie drzwi” przed pracownikiem socjalnym nie jest jeszcze powodem odebrania praw, ale wielokrotne unikanie kontaktu traktuje się jako zagrożenie, bo uniemożliwia ocenę sytuacji dziecka.

Nadużycia finansowe i tzw. sprawa dodatków do opieki (Toeslagenaffaire)
Rodzice, którzy fałszują dochody lub wykorzystują świadczenia na cele nie­związane z wychowaniem, mogą zostać uznani za niewiarygodnych finansowo. W głośnej aferze Belastingdienst (lata 2010-2022) tysiące rodzin utraciło część uprawnień rodzicielskich, gdy zaległości podatkowe przełożyły się na rażące ubóstwo i brak podstawowych warunków bytowych dla dzieci. W postępowaniu dowodowym pojawiają się akta fiskusa, wyciągi bankowe, a także raporty parlamentarne publikowane w serwisie Officiële Bekendmakingen (oficjalny dziennik ustaw i orzeczeń), które potwierdzają skalę i charakter nadużyć.

Ważne: każdy z powyższych powodów rozpatruje się indywidualnie – kluczowe jest wykazanie realnego, nie hipotetycznego zagrożenia dobra dziecka.

Case study: 19 kwietnia 2025 r. ETPC stwierdził, że NL naruszyła art. 8 EKPC, utrzymując trzyletnią rozłąkę matki z córką pomimo postępów w terapii.
JURIST

 

📱 Szybka konsultacja przez Messenger

📝 Wypełnij formularz kontaktowy

4️⃣ Jak złożyć wniosek o odebranie (lub ograniczenie) praw drugiemu rodzicowi

 

  1. Interes dziecka – musisz udowodnić realne zagrożenie.

  2. Dokumenty: akt urodzenia, wyciąg z BRP, dowody (zdjęcia, raporty, korespondencja).

  3. Pismo procesowe – skorzystaj z wzoru (dostępnego na stronie e-Rechtspraak) lub poproś adwokata.

  4. Opłata: 232 € (2025) albo wniosek o zwolnienie.

  5. Rozprawa: sąd rodzinny w okręgu zamieszkania dziecka.

  6. Orzeczenie: może wprowadzić OTS zamiast odebrania praw.

📱 Szybka konsultacja przez Messenger

📝 Wypełnij formularz kontaktowy

5️⃣ Instytucje i punkty kontaktowe

Raad voor de Kinderbescherming (Holenderska Rada ds. Ochrony Dzieci)


To organ państwowy działający przy Ministerstwie Sprawiedliwości, który prowadzi pogłębione badania sytuacji rodzinnej i – gdy uzna, że rozwój małoletniego jest zagrożony – składa do sądu wniosek o środki ochronne (OTS lub odebranie praw). Nie jest to numer alarmowy: jeżeli martwisz się o dziecko, najpierw dzwoń do Veilig Thuis. W sprawach ogólnych możesz zadzwonić pod rządowy numer informacyjny 1400 i poprosić o połączenie z „Kinderbescherming” albo sprawdzić adres lokalnego biura na stronie Rady. kinderbescherming.nl kinderbescherming.nl

 

Veilig Thuis (Bezpieczny Dom)


Krajowe, całodobowe centrum pomocy przy przemocy domowej i krzywdzeniu dzieci. Dostępne 24/7 pod bezpłatnym numerem 0800-2000; rozmowa może być anonimowa. Po podaniu nazwy gminy centrala łączy Cię z oddziałem regionalnym, który oceni ryzyko i – w razie potrzeby – zawiadomi Radę ds. Ochrony Dzieci lub policję. Veilig ThuisVeilig Thuis Zuid-Limburg

Gmina / Jeugdteam (lub Wijkteam)


Każda holenderska gmina finansuje własny zespół ds. młodzieży, który oferuje dobrowolne wsparcie: od porad wychowawczych po terapię rodzinną i asystenta domu. Aby uzyskać pomoc, wystarczy zgłosić się do lokalnego centrum sąsiedzkiego (wijkcentrum) albo zadzwonić na numer wskazany na stronie gminy; nie potrzebujesz skierowania. Jeugdteam ustala z rodzicami plan pomocy i monitoruje postępy – brak współpracy bywa pierwszym sygnałem dla instytucji ochrony dziecka. Nederlands Jeugdinstituutcjgleiden.nlcjgprof.nl

Sąd rodzinny (kinderrechter)


Jednoosobowy wydział sądu rejonowego, który rozpoznaje wnioski o nadzór (OTS), umieszczenie poza domem i odebranie lub przywrócenie władzy rodzicielskiej. Strony i adwokaci składają pisma elektronicznie przez portal e-Rechtspraak (logowanie DigiD lub eHerkenning); korespondencję urzędową znajdziesz później w koncie „Mijn Rechtspraak”. Mimo cyfryzacji, rozprawy odbywają się zwykle stacjonarnie – sąd wzywa rodziców listownie.

 

 

6️⃣ Dlaczego Polacy wpadają w problemy?

 

7️⃣ Mediacja zamiast sądu

 

Oszczędzasz czas (średnio 3 mies. vs 9 mies.) i pieniądze (≈ 800 € zamiast 3 000 €).

Kiedy warto?

  1. Spór o plan opieki, ale brak przemocy.

  2. Chęć szybkiego ustalenia alimentów.

  3. Odbudowa zaufania wymagana przez OTS.

Listę certyfikowanych mediatorów znajdziesz w rejestrze MFN (wyszukaj język „Pools”).

8️⃣ Prawa proceduralne rodziców i dzieci – opisowo

 

Adwokat z urzędu (toevoeging)


W Holandii każda osoba, której dochód i majątek mieszczą się w limitach z Ustawy o pomocy prawnej (Wet op de rechtsbijstand), może poprosić o „dodatek” – państwo opłaca wtedy zdecydowaną większość kosztów adwokata. Od 1 stycznia 2025 r. granica wynosi ok. 46 900 € brutto rocznie dla gospodarstw domowych (dla singli 33 200 €). Klient wnosi tylko zryczałtowaną „eigen bijdrage” ­– w sprawach rodzinnych od 420 € przy najniższych dochodach do ok. 1 050 € przy dochodach tuż pod limitem. rvr.org

Bezpłatna pomoc prawna przy OTS i odebraniu praw (pilot 2023–2026)


Rodzice, przeciwko którym gmina lub Rada ds. Ochrony Dzieci wszczęła postępowanie o nadzór (OTS), (spoed)-uithuisplaatsing albo całkowite odebranie władzy rodzicielskiej (gezags­beëindiging), od 2023 r. korzystają z pilotażowego programu Ministerstwa Sprawiedliwości i Bezpieczeństwa. W jego ramach adwokat specjalista jest opłacany w 100 % przez państwo, niezależnie od dochodu. Program – pierwotnie dwuletni – został w listopadzie 2024 r. przedłużony do 31 grudnia 2026 r. i ma zostać przekształcony w stałe rozwiązanie. Officiële Bekendmakingenrvr.org

Głos dziecka od 12. roku życia


Zgodnie z art. 809 Kodeksu postępowania cywilnego (Rv) dziecko, które ukończyło 12 lat, musi zostać wysłuchane w sprawach opieki, OTS czy odebrania praw. Może napisać list do sądu lub wypowiedzieć się ustnie na osobnym przesłuchaniu. Młodsze dzieci (≈ 10–11 lat) sędzia może, ale nie musi wysłuchać – zależy to od dojrzałości dziecka i charakteru sprawy. InViewutrecht.kjrw.eu

 

Prawo do odwołania


Na mocy art. 806 § 2 Rv każdy rodzic lub inny „zainteresowany” (np. drugi opiekun prawny) może złożyć apelację do sądu apelacyjnego (Gerechtshof) od postanowień o OTS, uithuisplaatsing czy gezags­beëindiging. Termin wynosi trzy miesiące od doręczenia orzeczenia; w wypadkach pilnych (np. natychmiastowe umieszczenie poza domem) sąd może wyznaczyć krótszy termin, ale nigdy mniej niż czternaście dni. Apelację składa się cyfrowo przez portal e-Rechtspraak lub papierowo za pośrednictwem adwokata. wetboek-online.nlcassatieblog.nl

Uwaga: limity dochodowe, kwoty „eigen bijdrage” i zakres pilota mogą się zmieniać co roku. Zawsze sprawdzaj aktualne dane na stronach Raad voor Rechtsbijstand lub volg Officiële Bekendmakingen.

9️⃣ Podsumowanie – 10-punktowy „parent-safety-check”

 

  1. Sprawdź, czy oboje macie ouderlijk gezag w BRP.

  2. Zapisz numery DigiD oraz hasło do portalu e-Rechtspraak.

  3. Tłumacz każdy list z gminy w 48 h.

  4. Poznaj lokalny numer wijkteam (wsparcie rodziny).

  5. Zbuduj „sieć bezpieczeństwa” – szkoła, sąsiedzi, GP.

  6. Dokumentuj absencję szkolną i wizyty lekarskie.

  7. Nie odmawiaj wizyt domowych bez uzasadnienia.

  8. W razie konfliktu – najpierw mediacja.

  9. Zachowaj wszystkie e-maile i SMS-y (dowody).

  10. W sytuacji kryzysowej dzwoń 0800-2000 (Veilig Thuis).

Masz pytania? Umów bezpłatny 15-minutowy call z polsko-holenderskim prawnikiem rodzin­nym

📱 Szybka konsultacja przez Messenger

 

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

 

Z jakiego powodu można odebrać prawa rodzicielskie w Holandii?


Najczęstsze powody to przemoc (fizyczna, psychiczna, seksualna), uzależnienia rodzica, chroniczne zaniedbanie (np. brak szkoły czy lekarza), handel ludźmi oraz uporczywe ignorowanie planu pomocy zaleconego przez gminę i Veilig Thuis. Sąd ocenia realne zagrożenie dla dobra dziecka.

 

Jakie dowody są akceptowane przez sąd rodzinny?


Raporty biegłych (psycholog, pediatra), notatki policji, dokumentacja szkolna, nagrania wideo / audio, zdjęcia obrażeń i oficjalna korespondencja z gminą. Dowody muszą być aktualne i wskazywać realne ryzyko.

 

Czy odebranie praw rodzicielskich zwalnia z alimentów?


Nie. Obowiązek alimentacyjny trwa zwykle do 18 lub 21 lat, nawet po całkowitym odebraniu władzy rodzicielskiej (*gezagsbeëindiging*).

 

Czy dziecko w Holandii musi mieć własny pokój?

 

Prawo nie wymaga osobnego pokoju, ale mieszkanie musi zapewniać „bezpieczne i higieniczne warunki”: własne łóżko, wentylację, prywatność. Przy rodzeństwie różnej płci powyżej 10 lat zaleca się oddzielne pokoje.

 

Jak napisać maila do adwokata o odebranie praw rodzicielskich?


Temat: „Pilne: wniosek o *gezagsbeëindiging* – [imię dziecka]”.
Treść: 1) dane rodziców i dziecka; 2) krótki opis problemu; 3) lista dowodów (załączniki); 4) pytanie o możliwe kroki i koszty.